Öksürük Deyince Akla Ne Gelmeli?
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Hakan Solak yanıtlıyor...
1-Öksürük nedir? Neden oluşur?
Öksürük, solunum sisteminin savunma mekanizması olan bir reflekstir. Özellikle gırtlak, soluk borusu ve bronşların uyarılması ile oluşur ve sıklıkla solunum yolu hastalıklarında görülür. Yabancı maddelerin alt solunum yollarına yerleşmesini; akciğerlerde sekresyon birikmesini önler. Çok basit bir nedene bağlı olarak görülebileceği gibi çok ciddi bir hastalığın belirtisi olarak da oluşabilir.
2-Öksürük Türleri
Akut öksürük: Öksürüğün süresi 4 haftadan daha kısa ise buna akut öksürük denir. Genellikle bu tür öksürükler viral üst solunum yolu enfeksiyonlarında, zatürre ve çeşitli alt solunum yolu enfeksiyonlarında, çevresel ve mesleki irritanlara maruziyet sonucunda, sigara dumanı maruziyetinde ya da yabancı cisim aspirasyonlarında görülebilir.
Kronik öksürük: Öksürüğün süresi 6-8 haftadan daha uzun ise buna kronik öksürük denir. Bu tür öksürüklerin en önemli kısmını 3 hastalık oluşturur. Post nazal akıntı, gastroösefajial reflü hastalığı ve astımdır. Bunların dışında intertisyel akciğer hastalıkları bronşektazi, tüberküloz, kronik bronşit ve bronş kanserleri ile birlikte bazı tansiyon ilaçları ve göz damlası kullanımları kronik öksürük sebebi olabilir.
Öksürük bu ayrımın dışında;
Kuru (non prodiktif) öksürük: Balgamın eşlik etmediği öksürük tipi olup, sigara içimine bağlı olabileceği gibi ACE inhibitörü içeren tansiyon ilacı kullanan hastaların yüzde 20’sinde kuru inatçı öksürükler ortaya çıkabilir. Bazı astımlı hastalarda hiç nefes darlığı olmaksızın sadece inatçı kuru öksürükle seyreden öksürük varyant astım gurubu hastalarda da kuru inatçı öksürükler görülebilir. Gastroösefajial reflüsü olan hastalarda başka hiçbir bulgu olmaksızın uzun süreli, kuru ve çok şiddetli öksürükler görülebilir. Daha az sıklıkta bronş kanserleri, intertisyel akciğer hastalıklarında da kuru öksürükler görülebilir.
Yaş (prodüktif) öksürük: Beraberinde balgamın eşlik ettiği öksürük türüdür. Akciğerlerin ve bronşların akut yada kronik enflamasyonunu gösteren önemli bir semptomdur. En sık olarak zatürre ve çeşitli alt solunum yolu enfeksiyonları, akciğer apsesi, bronşektazi (bronşların bal peteği gibi olması durumu) kronik bronşit, tüberküloz ve akciğer kanserinde görülür.
3-Öksürük ortaya çıktığında ne yapılmalı?
Kişi öksürmeye başladığında öksürükle birlikte ateş, balgam, halsizlik, nefes darlığı, göğüs ağrısı, boğaz ağrısı, kulak ağrısı gibi belirtilerden biri ya da birkaçının olması ivedilikle bir doktora görünmesini gerektirir. Öksürük, basit nedenlerle ortaya çıkan kısa süreli, geçici tipte olabileceği gibi ciddi bir hastalığın belirtisi de olabilir.
4-Hangi öksürük hangi hastalıkların habercisi olabilir?
Halsizlikle birlikte hafif kuru öksürük varsa üst yolu enfeksiyonu olabilir.
Öksürükle birlikte balgam varsa astım, KOAH düşünülebilir.
Öksürüğe kanlı balgam eşlik ediyorsa nedeni tüberküloz, bronşektazi ya da akciğer kanseri olabilir.
Sık tekrarlayan ve balgamlı bir öksürüğe ateş de ekleniyorsa bu zatürreenin habercisi olabilir.
Özellikle çocuklarda ani gelişen öksürükler boğaza yabancı cisim kaçması sonucu ortaya çıkabilir.
Yemekten hemen sonra gelişen öksürüklerin nedeni reflü, mide fıtığı ya da yemek borusunda cepleşme (divertikül) olabilir.
Kuru ve uzun süren öksürükler reflü ve bazı tansiyon ilaçlarının yan etkisini düşündürtebilir.
Daha çok gece yattıktan sonra ortaya çıkan bir öksürük varsa bu geniz arkası akıntısı, astım, gastroösefajial reflü hastalığı yada kalp yetmezliğinin habercisi olabilir.
Daha çok yatar yatmaz ortaya çıkan öksürüğün nedeni geniz arkası akıntısı olabilir.
Gece sabaha doğru 04:00-06:00 saatlerinde uyandıran öksürükler astımla ilgili olabilir.
Öksürüğün nedeni bazen de psikojeniktir ve huzursuzluk halinde, heyecanlanınca ya da sinirlenince ortaya çıkabilir.
5- Öksürük tedavisinde yaklaşım ne olmalı?
Öksürükte tedavi sebebe yönelik olmalıdır. Sebebe yönelik tedavi verilmezse genellikle yanıt almak zordur. Önce öksürüğün nedeni sorgulanmalı, sonrasında tedavi belirlenmelidir. Öksürüğün zamanla ve pozisyonla ilişkisi var mı bu tespit edilmeli. Reflü hastalarında ve kalp yetmezliğinde ise daha çok yatar pozisyonda öksürük ortaya çıkar. Özellikle reflüsü olanlara geceleri baş yukarıda olacak şekilde uyumaları tavsiye edilir.
Kuru öksürüklerde daha çok öksürük kesici ilaçlar tercih edileceği gibi yaş öksürüklerde ise balgam sökmeyi kolaylaştırıcı yani mukolitik ilaçlar kullanılır.
Öksürüğe tansiyon ilaçlarının neden olduğu düşünülürse hastanın ilacı başka ilaç ile değiştirilmeli, neden astım olarak düşünülüyorsa astıma yönelik tedavi, neden kalp yetmezliği ise kalp ile ilgili tedavi, reflü kaynaklı öksürük düşünülüyorsa antireflü tedavi düzenlenmelidir.